Kreatywna.pl Gazeta Kreatywna
Podobne artykuły
Literatura portugalska i portugalskojęzyczna nie należą do najlepiej znanych w naszym kraju. Oczywiście, od wielu lat ogromną popularnością cieszą się u nas książki niejakiego Paulo Coelho, jednak ten wstydliwy fenomen należy raczej pominąć milczeniem. Jeżeli zaś chodzi o prawdziwą, wartościową literaturę pisaną w języku portugalskim, to bardzo często okazuje się, że nawet szeroko oczytane osoby nie potrafią wymienić więcej, niż jednego portugalskiego pisarza, którego dzieła znają zresztą pobieżnie.
Tymczasem literatura portugalska posiada wiele cech wspólnych z twórczością polskich literatów: i w tym wypadku mamy do czynienia z pisarstwem, które pozostaje niejako na uboczu względem największych światowych literatur, co jednak pozwoliło uzyskać własny, swoisty i niepowtarzalny ton, a zarazem wydać pisarzy, którzy nie mają swoich odpowiedników w innych kulturach. Tak jak w naszej literaturze do takich swoistych, jedynych w swoim rodzaju zjawisk artystycznych można zaliczyć przede wszystkim pisarstwo Brunona Schulza oraz Bolesława Leśmiana, tak literatura portugalska może poszczycić się fascynującą osobowością Fernando Pessoi. Od niego też zacznijmy niniejszy ranking trzech portugalskich książek, od których warto zacząć przygodę z literaturą portugalską i portugalskojęzyczną.
Trzy książki po portugalsku, które warto znać
1. Fernando Pessoa „Księga Niepokoju”
„Księga Niepokoju”(w oryginale „Livro do Desassossego”) to bez żadnych wątpliwości jedno z najbardziej niezwykłych dzieł w literaturze światowej. Nie jest to ani powieść, ani zbiór opowiadań, ani też dziennik, esej czy traktat filozoficzny. Pessoa niewiele zważa na klasyfikacje gatunkowe, przez co jego „Księga Niepokoju” to po prostu dzieło literackie, które zawiera i odzwierciedla niesamowicie bogate i skomplikowane uniwersum wewnętrzne samego pisarza. Znajdziemy tutaj nie tylko refleksje, ale również krótsze lub dłuższe fragmenty prozy poetyckiej, aforyzmy i właściwie wszystko, co wchodzi i może wchodzić w skład literatury pięknej. Z pewnością, nie jest to książka łatwa, jednak trud, jaki czytelnik musi podjąć, aby przeczytać „Livro do Desassossego” z prawdziwym i głębokim zrozumieniem z całą pewnością jest trudem, który przyniesie mnóstwo satysfakcji..
2. José Saramago „Ewangelia Według Jezusa Chrystusa”
Z tajemniczych względów laureat literackiej nagrody Nobla, José Saramago, jest znany w Polsce niemal tylko i wyłącznie jako autor „Miasta Ślepców”. Tymczasem nie mniej udaną, a z całą pewnością nie mniej ważną pozycją w dorobku wybitnego portugalskiego pisarza jest „Ewangelia Według Jezusa Chrystusa”, czyli książka pozornie bardzo kontrowersyjna. Czy jednak jest tak w istocie? Postać Jezusa z Nazaretu była „oddczarowywana” już wielokrotnie, chociażby przez historyków i pisarzy tej miary, co Ernest Renan. Jeżeli pozbawimy Jezusa boskiej otoczki, to pozostaje pytanie, kim właściwie był ten niezwykły człowiek? Czy wrażliwym schizofrenikiem, jak opisuje Jezusa wielu psychiatrów, w tym między innymi Antoni Kępiński („Rytm Życia”). Czy może zarówno rzeczywistość psychiczna Jezusa, jak i natura jego przesłania została wypaczona i przekłamana przez religię instytucjonalną? W swojej „Ewangelii według Jezusa Chrystusa” José Saramago stara się przedstawić swój punkt widzenia w tej kwestii. Z pewnością jest to pozycja obowiązkowa nie tylko dla wielbicieli literatury, ale również po prostu dla wszystkich tych, którzy chcą poszerzyć swoje horyzonty myślowe o nowe zagadnienia, problemy i pytania, które nierzadko godzą w same fundamenty naszych przyzwyczajeń intelektualnych.
3. José Luís Peixoto „Puste spojrzenie”
O ile dwaj uprzednio wymienieni pisarze to bez wątpienia klasycy literatury portugalskiej, o tyle José Luís Peixoto jest pisarzem młodym, który zadebiutował stosunkowo niedawno. Jego powieść o tytule „Nenhum olhar” (z jakichś względów przetłumaczonym na polski jako „Puste spojrzenie”) to książka, w której rzeczywistość miesza się z fikcją, a całość stanowi tak naprawdę przede wszystkim odskocznię dla wnikliwych obserwacji psychologicznych oraz przedstawienia swoistej, ciekawej ontologii. Akcja powieści (o ile można tutaj mówić o „akcji” w potocznym znaczeniu tego słowa) dzieje się w Portugalii, jednak nie w Portugalii, jaką znamy z pocztówek i filmów dokumentalnych, lecz na zapadłej, portugalskiej prowincji, gdzie życie toczy się wolno, a ludzie z każdym dniem coraz bardziej zapadają się w smutku codziennej jałowej egzystencji. Niektórzy portugalscy recenzenci uważają, że „Puste spojrzenie” to powieść, w której zauważalny jest wpływ „Stu lat samotności” Marqueza a zarazem „Czarodziejskiej góry” Tomasza Manna. Być może. Jednak, nawet pomimo ewentualnych wpływów, „Nenhum olhar” to nadal książka niezwykle oryginalna, głęboko przejmująca i świetnie, niemal arcydzielnie napisana. Wątpliwe, czy w realiach współczesnej młodej literatury polskiej, francuskiej, niemieckiej, amerykańskiej lub hiszpańskojęzycznej udałoby się znaleźć pisarza, którego spojrzenie jest tak wnikliwe a inteligencja tak głęboka, jak w przypadku José Peixoto.
Oczywiście, jak każdy tego rodzaju ranking czy lista, powyższe zestawienie jest w dużej mierze dowolne i arbitralne. Literatura portugalska i portugalskojęzyczna jest rzecz jasna znacznie bogatsza i można wskazać w niej o wiele więcej, niż trzy dzieła godne uwagi czytelnika. Uznaliśmy jednak, że najlepszym wprowadzeniem do literatury portugalskiej będą dwa dzieła portugalskich klasyków oraz powieść najbardziej utalentowanego przedstawiciela młodej generacji portugalskich pisarzy.
RŁO
